ΚΡΙΣΗ ΠΑΝΙΚΟΥ
Ένα σύγχρονο πρόβλημα που απασχολεί πολλούς- Πώς αντιμετωπίζεται
Πρακτικές συμβουλές από το μέλος του Συλλόγου και Ψυχολόγο κα. Αντωνία Θεοδωρίδου
Καθώς η διεθνής οικονομική κρίση χτύπησε και τη δική μας πόρτα, οι περισσότεροι από εμάς σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό περάσαμε από μια σειρά συναισθημάτων και ψυχικών καταστάσεων, όπως απορία, ανησυχία, ανασφάλεια, άγχος ή φόβο.
Μπροστά σε καταστάσεις «έντονης κρίσης» το άτομο είτε μετά τον ταλανισμό βρίσκει την ανασυγκρότηση του και επαναπροσδιορίζεται, είτε αποκτά ένα είδος ψυχολογικής ευαισθησίας και αστάθειας που χρειάζεται ειδική «αγκαλιά» και φροντίδα τα λεγόμενα συμπτώματα πανικού.
Ο πανικός μπορεί να συμβεί σε ένα καθ’όλα φυσιολογικό άτομο που ως τώρα εργαζόταν κανονικά, είχε κοινωνική ζωή και σχέσεις όταν «στα καλά καθούμενα» αρχίζει να νιώθει μια έντονη ανησυχία και άγχος. Ταυτόχρονα πιθανά ιδρώνει, ζαλίζεται, μουδιάζει ή του κόβεται η αναπνοή. Επειδή τα συμπτώματα συμβαίνουν ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση, το άτομο καταβάλλεται από έντονο φόβο πως θα του συμβεί κάτι κακό. Μπορεί να σκεφτεί: «παθαίνω ανακοπή καρδιάς!» ή «θα πεθάνω!».
Το κεντρικό αίσθημα του πανικού είναι σαν να βρισκόμαστε σε ένα όχημα που δε μπορούμε να ελέγξουμε την ταχύτητά του και κινδυνεύει η ζωή μας.
Ο πανικός είναι «ύπουλος» και παραπλανητικός καθώς μιμείται επικίνδυνες σωματικές παθήσεις, όπως το καρδιακό ή το διαβητικό επεισόδιο. Όμως οι ιατρικές εξετάσεις καθόλου δε δείχνουν κάτι τέτοιο. Μάλιστα, περισσότεροι από 2 στους 10 ανθρώπους που επισκέπτονται ένα γιατρό για κάποια σωματική ενόχληση αποκλειστικά περνούν κάποια κρίση πανικού.
Τα κύρια συμπτώματα της κρίσης πανικού
Αίσθημα τρόμου, υπερβολικής ανησυχίας (κλιμακώνεται συνήθως εντός 10 λεπτών).
Σκέψεις τρέλας ή θανάτου.
Νευροφυτικές διαταραχές σε έξαρση (ταχυκαρδία, πόνος ή σφίξιμο στο στήθος, ζάλη, ναυτία, τάσεις λιποθυμίας, μούδιασμα- κρύα ή ζεστά άκρα, εφίδρωση, τρέμουλο, αίσθημα ασφυξίας, παραισθησίες).
Έντονος φόβος νέας προσβολής
Φόβος απομάκρυνσης από το σπίτι ή φόβος εξωτερικών χώρων.
Τι προκαλεί τον πανικό;
Μια κρίση πανικού μπορεί να ξεκινήσει μετά από την ανακοίνωση κάποιου αιφνίδιου τραυματικού γεγονότος (π.χ θάνατος, σημαντική απώλεια προσώπου, απώλεια μισθού ή εργασίας) που θα αγχώσει υπερβολικά το άτομο και θα το κάνει να αισθανθεί αβοήθητο.
Ψυχολογικά ο πανικός έρχεται όταν υπάρχει κάποια άλυτη εσωτερική σύγκρουση. Θα θέλαμε να φωνάξουμε, να ουρλιάξουμε, να τρέξουμε μακριά από την πηγή του κακού, η οποία δε φαίνεται πάντα ξεκάθαρη ή τη βιώνουμε τραγική.
Το λάθος στο πώς αξιολογούμε το πρόβλημα.
Συχνά γίνεται λάθος τρόπος αξιολόγησης του προβλήματος, ώστε ο άνθρωπος νιώθει παντελώς αδύναμος να αντεπεξέλθει. Ειδικότερα, ο τρόπος που βιώνει τη σημασία του προβλήματος για τον ίδιο (τι σημαίνει αυτό; απειλούμαι;) ή των μέσων που έχει
για να το αντιμετωπίσει (μπορώ να κάνω εγώ κάτι;) δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Ο τρόπος που βιώνουμε την πραγματικότητα δεν είναι κοινός για όλους. Το ίδιο ακριβώς συμβάν για δύο ανθρώπους και σε παρόμοιες συνθήκες, για τον ένα σημαίνει μία δυσκολία ή πρόκληση και για τον άλλο καταστροφή ή ότι όλα σταματούν εδώ.
Συχνά, υπάρχουν βαθύτερες σκέψεις που κινητοποιούν τα αισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Οι σκέψεις αυτές είναι ισχυρές αντιλήψεις που έχουμε για τον ίδιο μας τον εαυτό, τις δυνάμεις μας, την αξία μας ̇ είναι βαθιά κρυμμένες,
δημιουργήθηκαν κατά τη νεαρή ηλικία, τροποποιήθηκαν στη διάρκεια της ζωής μας και ενεργοποιούνται από σημαντικά γεγονότα. Αν κάποιος για παράδειγμα έχει την κρυφή πεποίθηση: «είμαι μόνος και δεν έχω βοήθεια από πουθενά», τότε ένα ξαφνικό, δυσεπίλυτο πρόβλημα μπορεί να τον κάνει να νιώσει αβάσταχτο άγχος, μοναξιά και απόγνωση.
Πέρα από το ψυχολογικό υπόβαθρο, βιολογικά αίτια που σχετίζονται με τη νευροδιαβίβαση των πληροφοριών στον εγκέφαλο μπορούν να συμβάλλουν στην εμφάνιση συμπτωμάτων πανικού (π.χ διαταραχή στην ερμηνεία των σημάτων που στέλνει το αναπνευστικό σύστημα στον εγκέφαλο, ώστε ο άνθρωπος να νιώθει ασφυξία).
Τι να κάνω την ώρα που συμβαίνει το επεισόδιο;
Την ώρα που εξελίσσεται το επεισόδιο πανικού ο άνθρωπος αισθάνεται πως ό,τι του συμβαίνει είναι κάτι έξω από αυτόν, που του έρχεται «ουρανοκατέβατο». Η αναζήτηση βλέμματος και αγκαλιάς από πρόσωπο εμπιστοσύνης θα μπορούσε να βοηθήσει, ενισχύοντας το αίσθημα της ασφάλειας. Όμως συχνά το άτομο δεν είναι σε θέση να δεχθεί κάτι τέτοιο. Χρειάζεται λοιπόν να κάνει τη σύνδεση, να χρησιμοποιήσει εσωτερική ομιλία και να ανακαλέσει άμεσα σκέψεις όπως «ξέρω τι μου συμβαίνει», «δεν θα πάθω τίποτα κακό, σε λίγα λεπτά θα έχει περάσει όπως την προηγούμενη φορά», «είμαι σε θεραπεία, είμαι ασφαλής, θα υποχωρήσει».
Πώς αντιμετωπίζεται ο πανικός;
Η αναζήτηση υποστηρικτικού δικτύου. Το άτομο με κρίσεις πανικού βιώνει έντονη μοναξιά. Θα πρέπει να πάρει το αίσθημα ότι δεν είναι μόνο και αβοήθητο. Η στήριξη από το περιβάλλον του συγγενείς και φίλους (ηθική -με συναισθηματική συμπαράσταση, φροντίδα- ή πρακτική -με ανάληψη ρόλων, διευθέτηση εκκρεμών υποθέσεων-) είναι δυνατό να συμβάλλει καταλυτικά στο να υποχωρήσει το αίσθημα πανικού.
Η αναζήτηση της στήριξης του ειδικού. Ο ειδικός ψυχολόγος είναι το τρίτο πρόσωπο, το «καθαρό μάτι» που μπορεί να παρέχει τη στήριξη και την καθοδήγηση ̇ ως επιστήμων με εξειδικευμένες γνώσεις και τεχνικές, αλλά και ως πρόσωπο με φυσική παρουσία που εμπλέκεται διακριτικά και με όρια, χωρίς να επιφέρει σύγχυση.
Ο άνθρωπος που έρχεται στον ειδικό είναι βαθύτερα o καλύτερος γνώστης του προβλήματός του. Κατά τη Συμβουλευτική- με την τεχνική της ενεργητικής ακρόασης και της ενσυναίσθητης καθοδήγησης- ο άνθρωπος παίρνει το αίσθημα ότι τον κατανοούν χωρίς κριτική, νιώθει ασφαλής και διευκολύνεται να φθάσει ο ίδιος στην καταλληλότερη γι αυτόν λύση, έχοντας πάρει ένα βαθύ αίσθημα ικανότητας ότι μπορεί να ανταπεξέλθει. Στην Ψυχοθεραπεία, εντοπίζονται οι συγκρούσεις που γίνονται μέσα του και κατά την αλληλεπίδραση με τις σημαντικές του σχέσεις. Σταδιακά οι λανθασμένες και απόλυτες αντιλήψεις που έχει για τον εαυτό του αντικαθίστανται με άλλες, χρήσιμες για τη ζωή του. Συχνά ένα εσωτερικό πρόβλημα δεν είναι ξεκάθαρο. Με τις κατάλληλες τεχνικές βοηθείται αφενός να συνδέσει το σωματικό σύμπτωμα με κάποια σκέψη ή συναίσθημα που χρειάζεται να εκφραστεί και να «θεραπευτεί» και αφετέρου να σχεδιάσει πλάνο δράσης (γνωστική αναδόμηση, παιχνίδι ρόλων, από κοινού προσδιορισμός εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης και βραχυπρόθεσμων στόχων, προγραμματισμός για το μέλλον).
Η φαρμακευτική αγωγή. Η λήψη φαρμάκων θα πρέπει να γίνεται κατόπιν συμβουλής του ειδικού ψυχικής υγείας και του ειδικού ιατρού και με ιδιαίτερη προσοχή, λόγω των αυξημένων παρενεργειών, της πρόκλησης εθισμού και της πιθανότητας να επέλθουν αντίθετα αποτελέσματα.
Αν και η κρίση είναι επώδυνη για το πρόσωπο που την περνά, είναι αναπόφευκτη και κάποιες φορές απαραίτητη στη ζωή του. Είναι το σήμα του εαυτού ότι κάτι δεν πάει καλά. Η κρίση αφυπνίζει και ωθεί – όταν υπάρχει κατάλληλη στήριξη και καθοδήγηση- στην αναζήτηση νέων ισορροπιών που ολοκληρώνουν και αναγεννούν το άτομο.
Αντωνία Θεοδωρίδου
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια
Ειδικευθείσα στην Επικοινωνιακή Συμβουλευτική και Συνθετική Ψυχοθεραπεία
Πανεπιστήμιο Αθηνών
Μέλος Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων.
Καβάφη 42& Γ. Παπανδρέου, 153 43, Αγ. Παρασκευή (Πευκάκια)
Τηλ. 697 82 4646 8, e-mail. anti_theod@yahoo.gr
Ένα σύγχρονο πρόβλημα που απασχολεί πολλούς- Πώς αντιμετωπίζεται
Πρακτικές συμβουλές από το μέλος του Συλλόγου και Ψυχολόγο κα. Αντωνία Θεοδωρίδου
Καθώς η διεθνής οικονομική κρίση χτύπησε και τη δική μας πόρτα, οι περισσότεροι από εμάς σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό περάσαμε από μια σειρά συναισθημάτων και ψυχικών καταστάσεων, όπως απορία, ανησυχία, ανασφάλεια, άγχος ή φόβο.
Μπροστά σε καταστάσεις «έντονης κρίσης» το άτομο είτε μετά τον ταλανισμό βρίσκει την ανασυγκρότηση του και επαναπροσδιορίζεται, είτε αποκτά ένα είδος ψυχολογικής ευαισθησίας και αστάθειας που χρειάζεται ειδική «αγκαλιά» και φροντίδα τα λεγόμενα συμπτώματα πανικού.
Ο πανικός μπορεί να συμβεί σε ένα καθ’όλα φυσιολογικό άτομο που ως τώρα εργαζόταν κανονικά, είχε κοινωνική ζωή και σχέσεις όταν «στα καλά καθούμενα» αρχίζει να νιώθει μια έντονη ανησυχία και άγχος. Ταυτόχρονα πιθανά ιδρώνει, ζαλίζεται, μουδιάζει ή του κόβεται η αναπνοή. Επειδή τα συμπτώματα συμβαίνουν ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση, το άτομο καταβάλλεται από έντονο φόβο πως θα του συμβεί κάτι κακό. Μπορεί να σκεφτεί: «παθαίνω ανακοπή καρδιάς!» ή «θα πεθάνω!».
Το κεντρικό αίσθημα του πανικού είναι σαν να βρισκόμαστε σε ένα όχημα που δε μπορούμε να ελέγξουμε την ταχύτητά του και κινδυνεύει η ζωή μας.
Ο πανικός είναι «ύπουλος» και παραπλανητικός καθώς μιμείται επικίνδυνες σωματικές παθήσεις, όπως το καρδιακό ή το διαβητικό επεισόδιο. Όμως οι ιατρικές εξετάσεις καθόλου δε δείχνουν κάτι τέτοιο. Μάλιστα, περισσότεροι από 2 στους 10 ανθρώπους που επισκέπτονται ένα γιατρό για κάποια σωματική ενόχληση αποκλειστικά περνούν κάποια κρίση πανικού.
Τα κύρια συμπτώματα της κρίσης πανικού
Αίσθημα τρόμου, υπερβολικής ανησυχίας (κλιμακώνεται συνήθως εντός 10 λεπτών).
Σκέψεις τρέλας ή θανάτου.
Νευροφυτικές διαταραχές σε έξαρση (ταχυκαρδία, πόνος ή σφίξιμο στο στήθος, ζάλη, ναυτία, τάσεις λιποθυμίας, μούδιασμα- κρύα ή ζεστά άκρα, εφίδρωση, τρέμουλο, αίσθημα ασφυξίας, παραισθησίες).
Έντονος φόβος νέας προσβολής
Φόβος απομάκρυνσης από το σπίτι ή φόβος εξωτερικών χώρων.
Τι προκαλεί τον πανικό;
Μια κρίση πανικού μπορεί να ξεκινήσει μετά από την ανακοίνωση κάποιου αιφνίδιου τραυματικού γεγονότος (π.χ θάνατος, σημαντική απώλεια προσώπου, απώλεια μισθού ή εργασίας) που θα αγχώσει υπερβολικά το άτομο και θα το κάνει να αισθανθεί αβοήθητο.
Ψυχολογικά ο πανικός έρχεται όταν υπάρχει κάποια άλυτη εσωτερική σύγκρουση. Θα θέλαμε να φωνάξουμε, να ουρλιάξουμε, να τρέξουμε μακριά από την πηγή του κακού, η οποία δε φαίνεται πάντα ξεκάθαρη ή τη βιώνουμε τραγική.
Το λάθος στο πώς αξιολογούμε το πρόβλημα.
Συχνά γίνεται λάθος τρόπος αξιολόγησης του προβλήματος, ώστε ο άνθρωπος νιώθει παντελώς αδύναμος να αντεπεξέλθει. Ειδικότερα, ο τρόπος που βιώνει τη σημασία του προβλήματος για τον ίδιο (τι σημαίνει αυτό; απειλούμαι;) ή των μέσων που έχει
για να το αντιμετωπίσει (μπορώ να κάνω εγώ κάτι;) δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Ο τρόπος που βιώνουμε την πραγματικότητα δεν είναι κοινός για όλους. Το ίδιο ακριβώς συμβάν για δύο ανθρώπους και σε παρόμοιες συνθήκες, για τον ένα σημαίνει μία δυσκολία ή πρόκληση και για τον άλλο καταστροφή ή ότι όλα σταματούν εδώ.
Συχνά, υπάρχουν βαθύτερες σκέψεις που κινητοποιούν τα αισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Οι σκέψεις αυτές είναι ισχυρές αντιλήψεις που έχουμε για τον ίδιο μας τον εαυτό, τις δυνάμεις μας, την αξία μας ̇ είναι βαθιά κρυμμένες,
δημιουργήθηκαν κατά τη νεαρή ηλικία, τροποποιήθηκαν στη διάρκεια της ζωής μας και ενεργοποιούνται από σημαντικά γεγονότα. Αν κάποιος για παράδειγμα έχει την κρυφή πεποίθηση: «είμαι μόνος και δεν έχω βοήθεια από πουθενά», τότε ένα ξαφνικό, δυσεπίλυτο πρόβλημα μπορεί να τον κάνει να νιώσει αβάσταχτο άγχος, μοναξιά και απόγνωση.
Πέρα από το ψυχολογικό υπόβαθρο, βιολογικά αίτια που σχετίζονται με τη νευροδιαβίβαση των πληροφοριών στον εγκέφαλο μπορούν να συμβάλλουν στην εμφάνιση συμπτωμάτων πανικού (π.χ διαταραχή στην ερμηνεία των σημάτων που στέλνει το αναπνευστικό σύστημα στον εγκέφαλο, ώστε ο άνθρωπος να νιώθει ασφυξία).
Τι να κάνω την ώρα που συμβαίνει το επεισόδιο;
Την ώρα που εξελίσσεται το επεισόδιο πανικού ο άνθρωπος αισθάνεται πως ό,τι του συμβαίνει είναι κάτι έξω από αυτόν, που του έρχεται «ουρανοκατέβατο». Η αναζήτηση βλέμματος και αγκαλιάς από πρόσωπο εμπιστοσύνης θα μπορούσε να βοηθήσει, ενισχύοντας το αίσθημα της ασφάλειας. Όμως συχνά το άτομο δεν είναι σε θέση να δεχθεί κάτι τέτοιο. Χρειάζεται λοιπόν να κάνει τη σύνδεση, να χρησιμοποιήσει εσωτερική ομιλία και να ανακαλέσει άμεσα σκέψεις όπως «ξέρω τι μου συμβαίνει», «δεν θα πάθω τίποτα κακό, σε λίγα λεπτά θα έχει περάσει όπως την προηγούμενη φορά», «είμαι σε θεραπεία, είμαι ασφαλής, θα υποχωρήσει».
Πώς αντιμετωπίζεται ο πανικός;
Η αναζήτηση υποστηρικτικού δικτύου. Το άτομο με κρίσεις πανικού βιώνει έντονη μοναξιά. Θα πρέπει να πάρει το αίσθημα ότι δεν είναι μόνο και αβοήθητο. Η στήριξη από το περιβάλλον του συγγενείς και φίλους (ηθική -με συναισθηματική συμπαράσταση, φροντίδα- ή πρακτική -με ανάληψη ρόλων, διευθέτηση εκκρεμών υποθέσεων-) είναι δυνατό να συμβάλλει καταλυτικά στο να υποχωρήσει το αίσθημα πανικού.
Η αναζήτηση της στήριξης του ειδικού. Ο ειδικός ψυχολόγος είναι το τρίτο πρόσωπο, το «καθαρό μάτι» που μπορεί να παρέχει τη στήριξη και την καθοδήγηση ̇ ως επιστήμων με εξειδικευμένες γνώσεις και τεχνικές, αλλά και ως πρόσωπο με φυσική παρουσία που εμπλέκεται διακριτικά και με όρια, χωρίς να επιφέρει σύγχυση.
Ο άνθρωπος που έρχεται στον ειδικό είναι βαθύτερα o καλύτερος γνώστης του προβλήματός του. Κατά τη Συμβουλευτική- με την τεχνική της ενεργητικής ακρόασης και της ενσυναίσθητης καθοδήγησης- ο άνθρωπος παίρνει το αίσθημα ότι τον κατανοούν χωρίς κριτική, νιώθει ασφαλής και διευκολύνεται να φθάσει ο ίδιος στην καταλληλότερη γι αυτόν λύση, έχοντας πάρει ένα βαθύ αίσθημα ικανότητας ότι μπορεί να ανταπεξέλθει. Στην Ψυχοθεραπεία, εντοπίζονται οι συγκρούσεις που γίνονται μέσα του και κατά την αλληλεπίδραση με τις σημαντικές του σχέσεις. Σταδιακά οι λανθασμένες και απόλυτες αντιλήψεις που έχει για τον εαυτό του αντικαθίστανται με άλλες, χρήσιμες για τη ζωή του. Συχνά ένα εσωτερικό πρόβλημα δεν είναι ξεκάθαρο. Με τις κατάλληλες τεχνικές βοηθείται αφενός να συνδέσει το σωματικό σύμπτωμα με κάποια σκέψη ή συναίσθημα που χρειάζεται να εκφραστεί και να «θεραπευτεί» και αφετέρου να σχεδιάσει πλάνο δράσης (γνωστική αναδόμηση, παιχνίδι ρόλων, από κοινού προσδιορισμός εναλλακτικών τρόπων αντιμετώπισης και βραχυπρόθεσμων στόχων, προγραμματισμός για το μέλλον).
Η φαρμακευτική αγωγή. Η λήψη φαρμάκων θα πρέπει να γίνεται κατόπιν συμβουλής του ειδικού ψυχικής υγείας και του ειδικού ιατρού και με ιδιαίτερη προσοχή, λόγω των αυξημένων παρενεργειών, της πρόκλησης εθισμού και της πιθανότητας να επέλθουν αντίθετα αποτελέσματα.
Αν και η κρίση είναι επώδυνη για το πρόσωπο που την περνά, είναι αναπόφευκτη και κάποιες φορές απαραίτητη στη ζωή του. Είναι το σήμα του εαυτού ότι κάτι δεν πάει καλά. Η κρίση αφυπνίζει και ωθεί – όταν υπάρχει κατάλληλη στήριξη και καθοδήγηση- στην αναζήτηση νέων ισορροπιών που ολοκληρώνουν και αναγεννούν το άτομο.
Αντωνία Θεοδωρίδου
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια
Ειδικευθείσα στην Επικοινωνιακή Συμβουλευτική και Συνθετική Ψυχοθεραπεία
Πανεπιστήμιο Αθηνών
Μέλος Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων.
Καβάφη 42& Γ. Παπανδρέου, 153 43, Αγ. Παρασκευή (Πευκάκια)
Τηλ. 697 82 4646 8, e-mail. anti_theod@yahoo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου